Επιστροφή στον κατάλογο των Λαογραφικών

 

Λαογραφικά

 

Το όνομα που παίρνουν τα παιδιά

 

(κείμενο του Νικολού Εξαδάκτυλου)

 

Το χωριό μου το βαραίνει η κακή φήμη ότι οι ξένοι δεν είναι καλοδεχούμενοι. Οι λόγοι αυτής της συμπεριφοράς των Στενιωτών είναι πολλοί, ορισμένοι βέβαια οφείλονται σε άδικες προκαταλήψεις, αλλά θα αναφέρω και κάποιο λόγο που θεωρείται ιδιαίτερα σοβαρός. Αφορά τον σεβασμό στα ήθη και σε ορισμένα έθιμα του χωριού.

Ενα από τα έθιμα είναι ο τρόπος της ονοματοδοσίας των παιδιών που γεννιούνται σε μια Στενιώτικη οικογένεια. Από πολύ παλιά συνηθίζεται το πρώτο αγόρι να παίρνει το όνομα του παππού από τη μεριά του πατέρα. Το δεύτερο αγόρι, το όνομα του παππού από τη μεριά της μητέρας. Για τα κορίτσια υπάρχει το ανάλογο. Το πρώτο κορίτσι παίρνει το όνομα της γιαγιάς από την πλευρά της μητέρας και το δεύτερο κορίτσι το όνομα της γιαγιάς από την πλευρά του πατέρα. Με τον παραπάνω κανόνα υπήρχε γενικά  σύμπνοια μεταξύ του ζευγαριού αλλά και των συμπεθέρων. Κατά τη θρησκεία μας το όνομα των παιδιών αποφασίζεται από τον ανάδοχο, αλλά πάντοτε αυτός φρόντιζε να τηρείται το έθιμο. Αν τύχαινε να γεννηθούν πιο πολλά αγόρια ή κορίτσια το όνομα ενός εκάστου συναποφασίζονταν από το ζευγάρι των γονιών του.

Βέβαια υπήρχαν και εξαιρέσεις στον κανόνα αυτό. Μερικές από τις εξαιρέσεις θεωρήθηκαν σαν πράξεις ευγνωμοσύνης προς ορισμένους. Αναφέρω την περίπτωση χωριανού μας που ορφάνεψε μικρός και μεγάλωσε υπό την προστασία κάποιου θείου και της συζύγου του. Από ευγνωμοσύνη βάφτισε τον πρώτο του γιο με το όνομα του ευεργέτη του και όταν απέκτησε και δεύτερο γιο τότε του έδωσε το όνομα του πατέρα του. Το ίδιο έπραξε και η αδελφή του.  Αλλη εξαίρεση μπορεί να ήταν για το όνομα του πρώτου κοριτσιού κατόπιν απαίτησης της γιαγιάς του από την πλευρά του πατέρα του, ιδιαίτερα αν οι οικογένειες  ανήκαν σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Στις λίγες περιπτώσεις που συνέβη αυτό η γιαγιά με τις απαιτήσεις αυτές έπαιρνε από όλους το χαρακτηρισμό της κακιάς και στριμμένης γυναίκας, ο οποίος της έμενε δια βίου. Και φυσικά ο εξοστρακισμός αυτός γινόταν για να μη χαλάσει από άλλους το έθιμο.

Εκείνο το οποίο ήταν ασυγχώρητο ήταν η περίπτωση ανδρών από άλλα μέρη οι οποίοι επέβαλλαν τα δικά τους έθιμα στο θέμα της ονοματοδοσίας. Μπορεί αλλού τα ονόματα όλων των παιδιών να είναι επιλογή μόνο του συζύγου, στις Στενιές όμως κάτι τέτοιο ήταν και εξακολουθεί να είναι αδιανόητο. Το έθιμο είναι μια επαναλαμβανόμενη συνήθεια που έρχεται από τα βάθη του χρόνου. Το έθιμο παράγει συνοχή και ισορροπία στην κοινωνία. Αυτές οι καταστάσεις δεν μας αρέσει να διαταράσσονται. 

 

Ο παραπάνω τρόπος ονοματοδοσίας είναι τίμιος. Δεν ευνοεί κάποιον. Και για το λόγο αυτό οι Στενιώτες τον υπερασπίζονται.

 

Παλιά που οι οικογένειες ήταν πολυμελείς τα μικρότερα παιδιά, ιδιαίτερα τα κορίτσια, τύχαινε να πάρουν θαυμάσια ονόματα, πολλά από αυτά αρχαιοελληνικά: Αγαθονίκη, Αγλαΐα,  Aνδρονίκη, Αρετή, Αριάνθη, Ασπασία, Αττική, Αυγουστίνα, Αφροδίτη,  Βιολάντη, Εριφύλλη, Ευγνώμη, Ευθαλία, Ευλαλία, Ευφροσύνη, Ζηνοβία, Θεανώ, Θέκλη, Θεώνη, Ιουλία, Καλλιόπη, Λασκαρώ,  Μανιώ, Μαργαταρώ, Μαργαρώ, Μελπομένη, Μοδένη, Ορσα, Ορσάκη, Ουρανία, Πάτρα, Πετρωνία,  Πηνελόπη, Ρετζίνα, Ρωξάνη, Σμαράγδα, Φιλία, Φιλομήλα, Φρατζέσκα, Χαρίκλεια, Χρυσάνθη κ.α.

 

Το όνομα Ρωξάνη δόθηκε μια φορά και θα σας διηγηθώ το ιστορικό.

 

Οι γονείς της γιαγιάς μου της Βιολάντης⁽¹⁾ ήταν ο Γιαννούλης Γιαλούρης⁽²⁾ (με γονείς τον Μιχάλη Γιαλούρη και την Φραεσκούλα Χαζάπη) και η Ανεζιώ Παλαιοκρασσά⁽³⁾ (με γονείς τον Γιαννούλη Παλαιοκρασσά και τη Βιολαντώ Μπέη). Τα παιδιά που έκαναν ήταν κατά σειρά ο Μιχάλης⁽⁴⁾, ο Νικολός⁽⁵⁾, η Βιολάντη, η Φραεσκούλα⁽⁶⁾, ο Αντρίκος⁽⁷⁾ και τελευταίο γύρω στο 1904 με 1905 ένα κοριτσάκι. Η προγιαγιά μου η Ανεζιώ κάλεσε τον πρώτο εξάδελφο της τον Νικολό Παλαιοκρασσά⁽⁸⁾ που ήταν περισσότερο γνωστός με το παρεπώνυμο «Μπαρμπέτης» για να του ανακοινώσει την επιθυμία της να κουμπαριάσουν βαφτίζοντας αυτός το κοριτσάκι. Ο Μπαρμπέτης ήταν ιδιαίτερα ιδιότροπος και απρόβλεπτος άνθρωπος. Αρχικά υπήρξε ναυτικός αλλά όταν διαπιστώθηκε κάποια ισχυρή δόση τρέλας, κύρια απασχόληση του πια ήταν η ποίηση. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τον Μπαρμπέτη πατώντας εδώ. Ο Μπαρμπέτης δέχτηκε με μεγάλη χαρά την τιμή, αλλά όταν η προγιαγιά μου του ξεκαθάρισε ότι επιθυμία της ήταν το κοριτσάκι να βαπτιστεί Λασκαρώ αυτός απέφυγε να δεσμευτεί. Πιστεύω ότι το όνομα Λασκαρώ θα δινόταν στο κοριτσάκι για να ακουστεί το όνομα της Λασκαρούς (sic) Γιαλούρη, μεγαλύτερης και μοναδικής αδελφής του συζύγου της Ανεζιώς, του Γιαννούλη Γιαλούρη, που πέθανε σε βρεφική ηλικία.

Οταν έφτασε η μέρα της βάφτισης το μωρό μαζί με το νονό τον Μπαρμπέτη, συγγενείς και φίλους πήγε στην Παναγία για να βαφτιστεί. Η Ανεζιώ κατά το έθιμο δεν θα παρίστατο στην τελετή αλλά θα περίμενε τη νεοφώτιστη, τον ανάδοχο και τους λοιπούς στο σπίτι για τα σχετικά τραταρίσματα. Επειδή ο σύζυγος της Γιαννούλης ήταν την εποχή εκείνη μπαρκαρισμέρος και επειδή δεν είχε και μεγάλη εμπιστοσύνη στον Μπαρμπέτη, ανέθεσε στην μεγαλύτερη κόρη της, τη γιαγιά μου τη Βιολάντη επτά με οκτώ χρονών τότε, να πει στον παπά ότι το κοριτσάκι  έπρεπε να ονομαστεί Λασκαρώ. Πραγματικά το μυστήριο ξεκίνησε και κάποτε έφτασε η ώρα που ο παπάς ρώτησε τον ανάδοχο:

 

-και το όνομα αυτής;

-Ρωξάνη! η απάντηση του Μπαρμπέτη

 

Η γιαγιά μου που είχε το νου της έβαλε τις φωνές:

 

-η μαμά μου είπε να βγει Λασκαρώ!

 

Ο παπάς σάστισε προς στιγμήν αλλά οι κανόνες της Εκκλησίας είναι ιδιαίτερα αυστηροί και παραβίαση τους θα συνεπάγετο αυτόματα την εκκλησιαστική ποινή του ξυρίσματος του παπά. Αναγκαστικά υπάκουσε στον Μπαρμπέτη και βάφτισε το κοριτσάκι Ρωξάνη με τη γιαγιά μου να ξεφωνίζει τη δική της εκδοχή. Οταν η γιαγιά μου είδε και απόειδε ότι  δεν περνούσε το δικό της και μετά από κάμποσες φάπες που εισέπραξε για τη συμπεριφορά της, εγκατέλειψε την εκκλησία και έτρεξε πίσω στο σπίτι της για να πληροφορήσει τη μητέρα της την Ανεζιώ για τα καθέκαστα. Οταν η προγιαγιά μου άκουσε τι έγινε, κόντεψε να σκάσει από τη στεναχώρια της, πιθανώς και να είχε γράψει και στον μπαρκαρισμένο προπάππου μου και για το όνομα Λασκαρώ. Οταν μετά από λίγο έφτασαν στο σπίτι η Ρωξάνη, ο Μπαρμπέτης και οι λοιποί συγγενείς και φίλοι, έβαλε τις φωνές στον Μπαρμπέτη εις επήκοον όλων.

 

-Βρε συ, δε σου ‘πα το παιδί να βγεί Λασκαρώ;

 

και ο Μπαρμπέτης που συνήθιζε να απαντά έμμετρα:

 

-Ορίστε η Ρωξάνη

θα της βάλω και στεφάνι

 

Με τα λόγια αυτά έκανε μεταβολή και έφυγε από το σπίτι μουρμουρίζοντας:

 

-Λάσκα, Λάσκα, Λασκαρώ

μα τι όνομα είναι αυτό...

 

Δυστυχώς η Ρωξάνη ήταν άτυχη και πέθανε λίγους μήνες μετά, στερώντας από το χωριό ένα πολύ ωραίο όνομα.

 

__________________________________________________________________________________________

 

⁽¹⁾ Γιαλούρη Βιολάντη του Γιαννούλη (12223) #2315, info

⁽²⁾ Γιαννούλης Γιαλούρης του Μιχαήλ (1222) #2937 info

⁽³⁾ Παλαιοκρασσά Ανεζιώ του Γιαννούλη (1127) #2938

⁽⁴⁾ Γιαλούρης Μιχαήλ του Γιαννούλη  (12221) #1969 info

⁽⁵⁾ Γιαλούρης Νικόλαος του Γιαννούλη (12222) #2939 info

⁽⁶⁾ Γιαλούρη Φραεσκούλα (Κούλα) του Γιαννούλη (12224) #2940

⁽⁷⁾ Γιαλούρης Αντρίκος του Γιαννούλη (12225) #2941, info

⁽⁸⁾ Παλαιοκρασσάς Νικόλαος του Δημητρίου (Μπαρμπέτης) (1131) #397

 

Επιστροφή στον κατάλογο των Λαογραφικών

 

Επιστροφή στην αρχική σελίδα